सोमबार कुशे औंसी । अर्थात्, बाको मुख हेर्ने वा बालाई सम्मान गर्ने दिन । यो दिन कतिपय छोराछोरीले आफ्नो जीवनमा पिताको योगदानको कदर गर्दै उनलाई विभिन्न तरिकाले सम्मानित गर्छन् भने कतिले आफ्ना प्रातः स्मरणीय पिताको सम्झना गर्छन् । मानवीय सम्बन्धको कसीमा छोराछोरीको बा-आमासँग जत्तिको प्रगाढ सम्बन्ध अन्य विरलै हुने गर्छन् । त्यसैले पनि होला, सिनेमा, साहित्य र कलाले यो सम्बन्धका आयामहरूलाई निकै गहिरोसँग उधिन्ने प्रयास गर्दै आएको छ ।
सिनेमा र कलाले सधैं मानवीय सम्बन्ध र भावनाका केस्राहरू केलाउने काम गरेका छन् । यसक्रममा कतिपय फिल्मले मानिसलाई उसकै आफ्नो सुषुप्त भावनासँग साक्षात्कार गराइदिन्छन् भने कतिमा नयाँ दृष्टिकोणको निर्माण गर्न पनि मद्दत गरिरहेका हुन्छन् ।
यो साता हामी यहाँ कुशे औंसीका अवसरमा विभिन्न समयमा, विभिन्न स्थानमा, विभिन्न भाषामा बनेका त्यस्ता १० वटा फिल्महरूको चर्चा गर्दैछौं, जसको मुख्य तत्व बासँग जोडिएका भावना रहेका छन् । यी कति सन्तान र पिताका संयुक्त यात्राका कथा छन् त कति सन्तानप्रति बाले निर्वाह गरेका भूमिकाका । यो कुनै उत्कृष्ट फिल्महरूको सूची होइन । यसलाई केवल ‘बा’ भन्ने भावनासँग जोडिएका फिल्मको सूची मात्रै मान्नुहोला । र, यसमा थुप्रै सुन्दर फिल्महरू छुटेका छन् भन्ने पनि ।
द पर्स्युट अफ ह्याप्पिनेस (२००६)
क्रिस गार्डनर । द पर्स्युट अफ ह्याप्पिनेस हेरेका मानिसका लागि यो केवल नाम होइन । यो एउटा भावनाको नाम हो । ५ देखि १० वर्ष उमेरका सन्तानलाई हुर्काइरहेका पिताहरू यो भावनाको अर्थ बुझ्छन् । भर्खरै एकल पिता बन्न पुगेका क्रिस (विल स्मिथ) को आफ्नो भविष्यको चिन्ता, रोजगारीको खोजी र छोरा (जेडन स्मिथ) को रेखदेखको यो कथा क्रिस गार्डनरको मेमोअरमा आधारित फिल्म हो । गाब्रियल म्याक्किनोको निर्देशनमा बनेको यो फिल्मलाई बाउ-छोराको ‘बेस्ट बोन्डिङ’ भएको फिल्म मानिन्छ । फिल्ममा विल स्मिथका छोरा जेडनले नै उनको छोराको भूमिकामा अभिनय गरेका छन् ।
१९८१ को सान फ्रान्सिस्कोमा यी बाबु-छोराको जीवन संघर्षले हेर्नेलाई द्रवित बनाइदिन्छ, खासगरी सार्वजनिक शौचालयमा रात बिताउनु पर्दाको दृश्यले ।
इन द नेम अफ द फादर (१९९३)
पर्स्युट अफ ह्याप्पिनेस जस्तै इन द नेम अफ द फादर पनि एक बायोग्राफिकल (जीवनकथात्मक) फिल्म हो । यो जेरार्ड प्याट्रिक कनलन नामक आइरिस युवकको कथा हो, जसलाई लण्डनको एउटा पबमा भएको विस्फोटको योजनाकारको मिथ्या आरोपमा बेलायत सरकारले १५ वर्ष जेल हालेको थियो । तर, यो फिल्मको अन्तर्यमा भने उसको आफ्ना पितासँगको सम्बन्धका पत्रहरू छन् ।
आफ्नो पिताको हत्या गर्ने धम्की दिएपछि कसरी छोराले आफूले नगरेको अपराध कबुल गर्छ, छोरालाई निर्दोष सावित गर्न बाबुले कतिसम्म बलिदानी गर्न सक्छ भन्ने भावनात्मक कथा हो इन दन नेम अफ द फादर । जीम सेरिडानको निर्देशन एवं आइरिस स्वतन्त्रताको आन्दोलनको पृष्ठभूमिमा बनाइएको यो फिल्म अभिनेता ड्यानियल डे लुइसको अभिनयका लागि पनि स्मरणीय छ ।
द लायन किङ (२०१९)
द लायन किङ यसै नाममा १९९४ मा बनेको एनिमेसन फिल्मको लाइभ-एक्सन रिमेक हो । यो जंगलको कथा हो तर हेर्दै जाँदा लाग्छ, यो जंगलको सेटिङमा कोरिएको मानवीय भावना र मूल्यहरूको गाथा हो । जंगलको राजा भनेर मानिसले तोकिदिएको सिंहको एउटा परिवारको कथा हो । जहाँ दरबारिया षड्यन्त्र, शक्तिका लागि हुने खिचातानी, घात र प्रतिघातको शृंखला मान्छेकै जस्तो छ । र, छ- धोकापूर्ण तरिकाले दोषी करार गरेर आफ्नो राज्यबाट टाढा पुर्याइएको एउटा सिंह कुमार-सिम्बा । उसको पिता मुफासा, जो शक्तिशाली राजा थिए, उनको देहान्त भइसकेको छ । र, त्यसको दोष उसकै टाउकोमा हालिएको छ ।
सानैदेखि सिम्बा मुफासाको अत्यन्त प्रिय थियो, पिता मुफासा उसको आदर्श । एउटा छोराले कसरी फेरि फर्किएर आएर आफ्नो बाबु र आमामाथि भएको अन्यायको बदला लिन्छ भन्ने कथा नै द लायन किङ को कथाको शरीर हो । यो शरीरमा जुन रगत बग्छ, त्योचाहिं बाउ-छोराको प्रेम हो ।
लाइक फादर लाइक सन (२०१३)
कल्पना गर्नुस्, तपाईंले जुन सन्तानमाथि प्राण आच्छादित गर्नुभएको छ, त्यो सन्तान तपाईंको होइन भन्ने थाहा भयो भने के गर्नुहुन्छ ? यो कथा त्यस्तै आमाबाबुको हो । एउटा सम्पन्न शहरी परिवार छ । आधुनिक सुख-सुविधा र विलासिताको जीवन बाँचिरहेको । आर्किटेक्ट बुबा काममा व्यस्त छन् । छोराले आफूलाई कसरी आदर्श मानिरहेको छ भन्ने उनलाई थाहा छैन । तर, छोराको एउटा जन्मदिनमा थाहा हुन्छ कि, यो उनीहरूको छोरा होइन । एउटा गल्तीका कारण उनीहरूको छोरा गाउँको एक गरिब परिवारमा पुगेको छ र त्यो गरिब एवं जँड्याहा बाबुको छोरा यहाँ आइपुगेको छ ।
मानवीय सम्बन्धका केस्रा केलाएर कथा भन्न सिपालु जापानी निर्देशक हिरोकाजु कोरेइदाको यो फिल्मले तपाईंलाई भावनाको अर्कै संसारमा लिएर जानेछ । आर्थिक सम्पन्नता भए पनि पारिवारिक माया र आत्मीयता कसरी गरिब परिवारले सिकाइदिन्छ भन्ने पनि यसमा छ । योभन्दा पनि प्रमुख कुरा हुर्किंदै गरेको सन्तान र कामकाजी बाबुआमाका बीचको सम्बन्धको पत्र यसले केलाइदिन्छ । यो फिल्मले दर्शकलाई पारिवारिक सम्बन्धका साथै आफ्नो मनभित्र पनि चियाउने अवसर दिनेछ ।
लाइफ इज ब्युटिफुल (१९९७)
यो फिल्मलाई चाहिं वास्तविक अर्थमा हृदय निचोर्ने फिल्म भन्न सकिन्छ । रोबेर्तो बेनेनी निर्देशित एवं अभिनित लाइफ इज ब्युटिफुल दोस्रो विश्वयुद्ध र यहुदीहरूमाथि नाजीको बर्बरतालाई एउटा सानो परिवारले भोगेको ट्रयाजेडीका माध्यमबाट दर्शाउने सिनेमा हो । दोस्रो विश्वयुद्ध सुरु भएको वर्ष सन् १९३९ बाट फिल्म सुरु हुन्छ । युद्ध चरममा पुगेपछि र हिटलरको दमन दुर्दान्त बन्दै गइरहेका बेला इटालीको एक शहरमा पुस्तक पसल चलाएर बसेको यहुदी युवालाई उसको सानो छोरासहित जब नाजी क्याम्पमा पुर्याइदिन्छ तब फिल्मको मुख्य भाग सुरु हुन्छ ।
कन्सन्ट्रेसन क्याम्पमा पुगिसक्दा पनि कसरी बाबुले छोरालाई आफ्नो कल्पनाशीलताको बलमा त्यो त्रासदीबाट जोगाउने प्रयास गर्छ भन्ने नै यो फिल्मको कथाको मुटु हो । उसले त्यो अवस्थालाई पनि एउटा खेलमा बदलेर छोराका लागि अर्कै समानान्तर संसारको सृजना गर्ने प्रसंगले जतिसुकै खराब अवस्थामा पनि हिम्मत नहार्न र बाँच्न सिकाउँछ । यो फिल्मलाई केही समीक्षकहरूले आजसम्मको महान् फिल्म समेत भनेका छन् ।
दंगल (२०१६)
नितेश तिवारी निर्देशित दंगल लाई धेरैले खेल फिल्म मान्दछन् । यसको धमनी कुस्तीले नै बनेको छ तर त्यसमा प्रवाह हुने तत्व चाहिं बाबु र छोरीबीचको एकआपसको प्रेम नै हो । सुजीत सरकारको पिकु जस्तै यो पनि वृद्धावस्थातिर ढल्किंदै गरेको बाबु र जवानीतिर लम्किइरहेकी छोरीको बीचको सम्बन्धको अनौठो कथा हो ।
फिल्म एक पूर्व कुस्तीबाज महावीर सिंह फोगाट (आमिर खान)को कथा हो, जसलाई ओलम्पिकमा गोल्डमेडल जित्न सकिएन भन्ने पछुतोले सताइरहन्छ । यसलाई पूरा गर्नका लागि ऊ छोराको प्रतीक्षामा छ । एक दिन उसलाई बोध हुन्छ, पदक त छोरीले पनि ल्याउन सक्छन् ! त्यसपछि उसले गाउँ समाजको विरुद्ध गएर कसरी आफ्ना छोरीलाई कुस्तीबाज बनाउँछ भन्ने कथा यसमा छ । फिल्मले सुषुप्त ढंगमा छोराछोरीको करिअर बनाउनमा बाबुआमाले कसरी योगदान गर्छन् तर सफलताको सिंढीमा पाइला हालेपछि छोराछोरीले कसरी त्यसको उपेक्षा गर्छन् भन्ने पनि दर्शाउँछ ।
पोस्टम्यान इन द माउन्टेन (१९९९)
पोस्टम्यान इन द माउन्टेन बाबु-छोराको सम्बन्धमाथि बनेका केही प्रभावशाली फिल्ममध्ये एक हो । तीन दशकभन्दा लामो समय पहाडमा हल्काराको काम गरेको बाबु छ । र, बाबुको बिंडो थामेर पहिलो पटक पहाडमा यात्रा गर्न कस्सिएको जवान छोरा छ । र, छ उनीहरूको कुकुर । आफ्नो सेवा अवधि सकिएपछि बाबु अन्तिमपटक छोरालाई बाटो देखाउनका लागि खुट्टामा चोट बोकेर पहाड उक्लिंदैछ भने छोरा पहिलो पटक बाबुसँग यति लामो यात्रा गर्दैछ । सधैं काममा रहने र कहिलेकाहीं मात्रै घरमा आउने बाउ र आफ्नो बाउलाई पर्खेर बस्ने छोराबीच आत्मीयता बन्न सकेको छैन । कसरी यो यात्राले उनीहरूलाई एकअर्कालाई चिन्न सघाउँछ र नजिक ल्याउँछ भन्ने कथा नै पोस्टम्यान इन द माउन्टेन को कथा हो ।
अत्यन्तै सुन्दर चिनियाँ पहाड, फाँट र जीवनको चित्रण गर्ने हुवा जियाकी निर्देशित यो फिल्म जीवन बोध गराउने सुन्दर फिल्म हो । सम्बन्धका डोराहरू कति मसिना पोयाबाट खिपिन्छन् भन्ने यसले देखाइदिन्छ ।
टेकन (२००३)
यो सूचीमा पर्ने टेकन एउटा मात्रै एक्सन थ्रिलर हो । हुनत, फ्रान्सिस फोर्ड कोप्पोलाको फिल्म द गडफादर पनि पितापुत्र सम्बन्धमाथि बनेको गजब फिल्म हो । तर, एउटा बाबुले आफ्नी छोरीका लागि एक्लै लडेको यो लडाईं अद्भुत छ । सिन्डलर्स लिस्ट जस्ता थुप्रै प्रभावशाली फिल्मका अभिनेता लियाम नेसनले यसमा एक रिटायर्ड सुरक्षा अधिकारीको भूमिका निर्वाह गरेका छन्, जो आफ्नी किशोरी छोरीको नजिक पुग्ने प्रयास गरिरहेको छ । छुट्टिइसकेकी पत्नीसँग बस्ने छोरी, जो गायिका बन्न चाहन्छे, ऊ पेरिस भ्रमणमा हिंड्दा अल्बानियाको सेक्स ट्राफिकिङ र्याकेटको अपहरणमा परेपछि उनको उद्धारमा बाबुले गर्ने प्रयत्नको कथा हो-टेकन ।
आफ्ना सन्तानको जीवनका लागि अभिभावकले कतिसम्म प्रयास गर्न सक्छन् भन्ने उदाहरण यो फिल्मले प्रस्तुत गर्दछ । यसको दोस्रो र तेस्रो भाग पनि आएका छन् ।
फाइन्डिङ निमो (२००३)
यो २००३ को एनिमेसन फिल्म पनि द लाइन किङ जस्तै जीवजन्तुको सहारा लिएर भनिएको मान्छेकै कथा हो भन्दा हुन्छ । अष्ट्रेलियाको क्विन्सल्यान्ड नजिक ग्रेट ब्यारियर रिफ (समुद्र) को बासिन्दा क्लाउनफिस जातको एउटा माछा छ-मार्लिन । ऊ आफ्नो छोरा निमोको सुरक्षालाई लिएर अति संरक्षणवादी छ ।
जब एक दिन उसको प्रिय पुत्र जलतरंगमा गायब हुन्छ, तब सुरु हुन्छ-निमोलाई खोज्ने मिसन । यो मिसनमा आफ्नो एक मित्रका साथ मार्लिन नामक कहाँ कहाँ पुग्छ, केके गर्छ र कसरी सिड्नीको एक डेनिस्टको एउटा ‘फिस ट्यांक’मा आफ्नो छोरा पुगेको पत्ता लगाउँछ- तपाईंलाई यो एनिमेसन फिल्मले चकित बनाइदिनेछ ।
इट ड्रिंक म्यान वुमन (१९९४)
एकजना रिटायर्ड सेफ र उनका तीन जवान अविवाहित छोरीको कथा हो-इट ड्रिंक म्यान वुमन । परिवार एउटै, घर एउटै तर ताइपेइको यो सानो परिवारलाई आपसमा जोड्ने काम भने गर्छ-प्रत्येक आइतबार बाबुले छोरीहरूका लागि तयार पार्ने परिकारले । टेबलमा बाबु र परिकारले पर्खिरहन्छन् । अनि आइपुग्छन् छोरीहरू-परिवारलाई सुनाउनुपर्ने कुराहरू लिएर । कहिले यी कुरा हाँस उठ्दा हुन्छन्, कहिले रीस उठ्दा त कहिले बाउको मनै हल्लाइदिने खालका । केही उद्घोष गर्नुपर्दा यही टेबललाई छान्नेचाहिं परिवारको परम्परा नै बनेको छ ।
प्याजको पत्र जसरी विस्तारै खुल्दै जाने पात्रको पात्रता आङ ली निर्देशित यो फिल्मको विशेषता हो । दिल टुटेर आध्यात्मिक संसारमा लागेकी जेठी, आधुनिक सोचकी एजिक्युटिभ माइली र प्रेममा चुर्लुम्म डुबेकी कान्छी छोरीका कथा भए पनि यसको मूल प्रश्न छ-के खानपिन, यौन र प्रेमका कुराले मात्रै जीवन पूर्ण हुन्छ ? कि त्यससँगै कुनै बृहद् लक्ष्य पनि चाहिन्छ ? परिवारलाई फरक दृष्टिबाट हेर्न र बाबुको चरित्रलाई बुझ्नका लागि यो फिल्म पनि उपयोगी हुनसक्छ ।
