तीन महिना अघिको कुरा हो, एक जना पुरानो मित्रसँग फोनमा कुरा भयो । कुराकानीकै क्रममा उसले ठोकुवा गरेर भन्यो, ‘राजतन्त्र छिट्टै फर्कन्छ ।’ मैले सोधें, ‘कति छिटो ?’ उसले भन्यो, ‘एकाध वर्षमा ।’ मैले फेरि सोधें, ‘यो विश्वास कहाँबाट आयो ?’ उसले भन्यो, ‘धेरैले भनिरहेका छन्, चारैतिर चर्को आवाज उठिरहेको …
सुरु गरौं तीन वटा प्रसंगबाट । पहिलो, मैले एकदिन मेरी विदेश बस्ने छोरीलाई भनें, ‘अब म र तिम्री आमालाई तिमीहरूले पाल्ने हो, हाम्रो सबै खर्च मेरा छोराछोरीहरूले बेहोर्ने हो । मलाई छोराछोरीको कमाइमा रजाइँ गर्ने इच्छा छ !’ छोरीले भनिन्, ‘बाबा पचास वर्षको उमेरमा काम गर्न सक्दै र छँदाखाँदाको काम …
‘इस्टकोट आफ्नै काटी छोरालाई भोटो, गरिबको घरमा जन्म लिनु कर्मै खोटो’ गीतलाई बेला–बेला आफ्ना कैयौं आवश्यकता नदेखे, नभोगे झैं गरेर सन्तानका जरूरी आवश्यकता पुरा गरिरहेका मध्यम, निम्न मध्यम वा निम्न वर्गका मानिसले आफ्नै अवस्थासँग जोडेर व्याख्या गर्न सकिन्छ । गीतमा जात व्यवस्था नजोडिए पनि फिल्मको नाम ‘पूर्णबहादुरको सारंगी’ भन्ने थाहा …
मानवशास्त्री डा. सुरेश ढकाल त्रिभुवन विश्वविद्यालय मानवशास्त्र केन्द्रीय विभागका एसोसिएट प्रोफेसर हुन्। सार्वजनिक बहस मार्फत प्राज्ञिक अभ्यासलाई सामाजिक मुद्दारसवालहरूसँग जोड्ने ढकालले भर्खरै नयाँ पुस्तक लेखेका छन्। हाम्रो राजनीतिक नेतृत्व ट्राइबल समाजको मुखिया जस्तै भएको टिप्पणी गर्दै उनले खादामाला संस्कृतिको पनि विश्लेषण गरेका छन्। ‘कार्यकर्तालाई पनि थाहा छ कि नेतासँग दूरदृष्टि …